Als er een ding vast staat met betrekking tot de aangeboren stoornis autisme is het dat dé autist niet bestaat. Het autismespectrum is breed, en dat wat de wetenschap tot nu toe weet over oudere mensen met een autismespectrumstoornis (ASS) is in principe relatief weinig.
Beperkingen en talenten
In de 19e eeuw werd voor het eerst over kenmerken van autisme geschreven. In 1934 werd de aangeboren stoornis door de Amerikaanse kinderpsychiater Leo Kanner als ‘autisme’ omschreven (tien jaar later voegde de Oostenrijkse kinderpsychiater Hans Asperger de benaming ‘Asperger’ toe). Bij het grote publiek werd autisme voornamelijk via de film Rain Man bekend, een Amerikaanse dramafilm uit 1988, gebaseerd op het leven van Kim Peek (1951-2009). Wat de film duidelijk maakte, en wat kenmerkend was ook voor Peek’s leven, was dat de beperkingen van autisme hand in hand kunnen gaan met extreme talenten.
Kleine kinderen werden groot
De kinderen van toen, bij wie de diagnose autisme als eerste werd vastgesteld, zijn de ouderen van nu. Mensen die werkzaam zijn binnen het vakgebied, en mensen in de zorg, zijn beperkt in hun kennis over ouderen met autisme. Er is nog te weinig onderzoek verricht naar gedragskenmerken van ouderen met ASS en net zomin is er veel bekend over de mate waarin psychologische en sociale factoren een rol spelen. Hierdoor is de diagnose autisme lastig vast te stellen bij deze groep mensen vanaf 50 jaar, in tegenstelling tot de diagnostiek en behandeling bij kinderen, jongvolwassenen en volwassenen. Waarmee het kan gebeuren dat mensen 30 jaar of langer, worstelen met dagelijks terugkerende problemen op fysiek, sociaal en geestelijk vlak.
Wetenschap versus autisme en ouderen
In 2013 is een onderzoek uitgevoerd dat zich voornamelijk richtte op de symptomen bij autisme en of deze mee veranderen met het ouder worden. Symptomen als de sociale problematiek (zich onbegrepen voelen, eenzaamheid en depressie), sensorische gevoeligheid (overgevoeligheid voor prikkels) verandert, en cognitieve processen (het geheugen, schakelvaardigheid in bepaalde situaties, de aandacht en concentratie), en wat gebeurt er op hersenniveau? Het onderzoek was vooral een verkennend onderzoek om vast te kunnen stellen hoe de normale achteruitgang bij oudere mensen zich verhoudt tot het achteruitgaan bij oudere mensen met ASS.
Autisme Expertise
Een nieuw aandachtsgebied binnen de ouderenpsychiatrie is ‘autismespectrumstoornissen bij ouderen’. Het verkrijgen van meer kennis en wetenschap is nodig om diagnose en behandeling van autisme bij ouderen beter in beeld te krijgen, want bij een deel van de 190.000 mensen met ASS in Nederland wordt de diagnose pas op latere leeftijd vastgesteld.
Iemand die gepromoveerd is op ASS bij volwassenen is Dr. Annelies Spek, zij is hoofd van het op 1 januari 2017 te openen ‘Autisme Expertisecentrum’ en helpt mensen met autisme anders te gaan denken via mindfulness therapie. Dr. Rosalien Wilting, klinisch psycholoog, psychotherapeut en werkzaam bij het ‘Team Ouderen en Autisme’ stelt vast dat alleen diagnostiek ontoereikend is en er ook een passend behandelaanbod moet komen. Om dit te bereiken zoeken zij samen met patiënten en hun partners/verzorgers naar wat, en in welke fase, er mogelijk en noodzakelijk is.
Bronnen
https://www.ggze.nl/ouderenpsychiatrie/professionals/team-ouderen-en-autisme/medewerkers
https://www.nkop.nl/onderzoek/dossiers/autisme/wat-is-het-autisme
Downloaden
Interview met Rosalien Wilting: ‘Autismespectrumstoornissen bij ouderen’ (pdf) door Nicolette Bosselaar